Gebelik yaklaşık 280 gün (40 hafta) süren kadın hayatındaki önemli dönemlerden biridir. Gebeliğin saptanmasından itibaren sizin ve bebeğinizin düzenli aralıklarla yapılacak olan sağlık kontrolleri, gebelikte karşılaşabileceğiniz sorunların erken dönemde tanınmasına, ciddi sonuçlar gelişmeden önlenmesine veya tedavi edilmesine olanak sağlayacaktır. Hem annenin hem de bebeğin bu dönemi sağlıklı olarak geçirebilmeleri için hekim gözetiminde kalarak, anne ve bebekle ilgili yapılacak muayene, sonografi ve bazı tanısal testlerden geçmeleri gereklidir.
Ülkeler arası bazı farklılıklar olmakla birlikte, gebelik takip yöntemleri standart hale gelmiştir.Ülkemizde tüm dünyada kabul gören standart tarama ve tanı yöntemleri başarı ile uygulanmaktadır.Yinede gebelik takibi gebenin durumuna göre hekim tarafından değiştirebileceği ve standart önerilerin dışında bir izlemin de yapılabileceği bilinmelidir. Hangi haftalarda kontrol edileceği, hangi testlerin gerekli olduğu ve önerildiği, ne tür ilaçlar kullanılacağı, hangi durumlarda kontrol gününü beklemeden bir sağlık kuruluşunun aranılması gerektiğinin bilgisi izleyen hekim tarafından belirlenmekle birlikte buradaki bilgiler size standart bir gebelik izleminde gebeliğiniz boyunca yapılacak muayenelerin zamanlarını ve şekillerini hatırlatacaktır.
Öykü alınması; ilk başvuru anında kişisel bilgileriniz (yaş, adres ve telefon numarası, medeni hali, akraba evliliği/derecesi, eğitim düzeyi, ekonomik kaynakları, sosyal güvencesi vs), tıbbi öykünüz, hastalıklar, ameliyatlar (kronik sistemik hastalıklar, şeker hastalığı, hipertansiyon, kalp damar hastalıkları, böbrek hastalığı, epilepsi, tiroid hastalıkları, enfeksiyonlar, kullandığınız ilaçlar vs), obstetrik öyküde varsa önceki gebeliklerin öyküsü (gebelik sayısı, düşükler, canlı doğumlar, doğum haftaları şekilleri, gebelik ve doğum sırasındaki komplikasyonlar, kanama, preeklampsi, eklampsi, gestasyonel diyabet, tromboz, emboli, zor doğum eylemi, üçüncü derece perine yırtıkları ve masif kanama, plasentanın elle çıkarılması vs ) alınır.
Mevcut gebelik öykünüz alınır. İlk öğrenilecek nokta son adet tarihidir (SAT), gebeliğin haftasını ve tahmini doğum zamanlaması için oldukça önemlidir. Son adetin ilk günü bilindiğinde, tahmini doğum tarihi Nagele kanununa göre hesaplanır. Bu kanunda tahmini doğum tarihi = SAT -3 ay + 7 gün şeklinde belirlenir. Adetleri düzenli olmayan hastalarda, gebelik haftası SAT ile uyumlu olmayabilir. Bu durumda ilk gebelik testi tarihi, gebelikten ilk şüphelendiği tarih, fetus hareketlerinin ilk hissedildiği tarih gibi noktalar esas alınabilir. Fakat SAT doğru bilinmiyorsa en iyi yol ultrason ile gebelik haftasının belirlenmesidir.
Yine mevcut gebelik öyküsünde gebelik yakınmaları (Bulantı kusma, sık idrara çıkma, kabızlık, mide yanması, bacaklarda kramplar, nefes darlığı, çarpıntı, halsizlik vb…), alışkanlıkların sorgulanması (sigara, alkol, madde bağımlılığı),kullandığınız ilaçlar gözden geçirilecektir.
Öykü alınması tamamlandıktan sonra ilk muayenede boyunuz ve kilosunu, kan basıncını ölçülür. Genel fizik değerlendirmenin arkasından, gebelik haftası tespit edilir. Bu ultrason yada vajinal muayene ile yapılabilir. Vajinal muayene sırasında son yıl içerisinde servikal smear alınmışsa servikal smear alınabilir ve vajinal- servikal enfeksiyon varlığında dotorunuz gerekli görürse test için örnekler alabilir ve tedavi planlayabilir. Fetus ultrason ile değerlendirildiğinde kalp atımları bu sırada (6 hafta ve üzerinde ise) görülecektir. USG ile değerlendirme yapılmadığında fetusun kalp atımları dinlenir. Karın üzerinden fetal steteskop (16-20.hafta) veya Doppler ile 10-12. haftalardan itibaren kalp atımları duyulabilir.
Fizik muayene ve öyküden sonra risk değerlendirmesi yapılır ve muayene ve öyküsünde ciddi bir sorunu bulunmayan gebeler düşük risk grubunda kabul edilir. Bu riskli gebelerin daha deneyimli sağlık personeli ve daha kapsamlı sağlık merkezlerinde, sık olarak izlenmesi gerekebilir. O yüzden ilk değerlendirme hastaya sağlıklı bilgi vermek açısından risk değerlendirilmesi oldukça önemlidir.
Risk değerlendirilmesinde öyküden ve fizik muayeneden elde edilen bilgiler kullanılır. Obstetrik öyküde ölü doğum veya yeni doğan kaybı, tekrarlayan düşükler, erken doğum, anomalili bebek doğumu, 2500gr dan küçük yada 4500g dan büyük doğum öyküsü, yüksek tansiyon veya pre-eklampsi/eklampsi nedeniyle hastaneye yatış, geçirilmiş operasyonlar(miyomektomi, septum ameliyatı, kone biyopsi, klasik CS, servikal serklaj) bulunması, genel tıbbi öyküsünde, şeker hastası, böbrek, kalp hastası, tiroid problemleri, talasemi taşıyıcılığı, sigara, alkol veya diğer madde bağımlılığı, gibi nedenler, mevcut gebelik öyküsünde ve değerlendirmesinde, çoğul gebelik, genç (18 yaşından küçük) ve ileri anne yaşı (35 yaş ve üstü), kan uyuşmazlığı, vajinal kanama, pelvik kitle, diastolik kan basıncının 90 mmHg üstünde olması gibi durumlarda gebeliğiniz riskli gebelik grubunda değerlendirilir.
Yine gebeye ilk başvurduğu anda bazı laboratuvar tetkikleri istenir. İstenen bu tetkikler gebenin öyküsüne ve muayene bulguların göre değişebilir. Ama her gebeye mutlaka yapılması gereken testler arasında tam idrar ve idrar kültürü, kan sayımı veya Hb-Hct ölçümü, kan grubu tayini, açlık kan şekeri, kan gurubu, hepatit antijeni ve antikoru (daha önce hepatit aşısı yaptırmadıysanız) testidir. Son bir yıl içinde rahim ağzı kanserini taramak için smear testi yaptırmadıysanız, smear testiniz de bu muayene sırasında yapılacaktır. Doktorunuz gerekli görürse, vaginal muayene esnasında sizden vaginal enfeksiyon araştırması için test isteyebilir. Sizin kan gurubunuz Rh(-), eşinizin kan gurubu Rh (+) ise kan uyuşmazlığınız var demek değildir; sadece kan uyuşmazlığına aday olduğunuzu gösterir. Kan uyuşmazlığı yerleşip yerleşmediğini belirlemek için İndirekt Coombs adı verilen testi yaptırmalısınız.
Serolojik Testler: HBsAg anne adayının hepatit (sarılık) geçirip geçirmediğini saptamak için yapılan testtir. Eğer anne adayında HBsAg (+) ise, doğum sırasında bebeğe geçme riskini önlemek için doğumdan hemen sonra bebeğe hiperimmünglobulin ve aşı yapılmalı, aşı doğumdan sonraki 2 ve 6. aylarda tekrarlanmalıdır. Halen Sağlık Bakanlığı’nın önerisi ile tüm yeni doğanlara aşı yapılmaktadır. HBsAg (-) olan gebelere, hastalığa karşı koruyucu olarak hepatit B aşısı yaptırmaları önerilir.
Rubella (Kızamıkçık): Gebenin kızamıkçık geçirip geçirmediğini saptamak amacı ile Rb IgG bakılabilir. Eğer geçirmemiş yani Rb IgG(-) ise gebeliği boyunca dikkatli olması gerekmektedir. En doğru olan gebelik öncesi Rb IgG bakılması ve (-) ise anne adayına aşı yapılmasıdır.
Takiplerde sonografik inceleme yapılması, anne kan basıncı ve vücut ağırlığı ölçümleri ile belirli dönemlerde anne ve bebek iyilik halini ortaya koymak için yapılan laboratuvar testleri hastaya önerilir. Gebeliğin başında rahim ağzından hücresel örnek alınması (servikal sitolojik tetkik) uygun laboratuvar koşulları varlığında önerilmelidir. Bebekte kromozomal anomali var olup olmadığını anlamak için bebekte sonografik ölçüm (NT ölçümü) ve anne adayından kan testleri yapılması uygun ultrasonografi ve laboratuvar koşulları varlığında önerilir.
