1970’li yılların başlarından itibaren modern tıbbın hizmetine giren ultrason cihazları günümüzde gebelik izlemlerinin vazgeçilmez bir parçası haline gelmiştir.
Ultrason cihazlarının çalışma prensibi, kulağın duyamayacağı yüksek frekanstaki (ultra-sound) ses dalgalarının üretilerek bir prob (transducer) yardımıyla dokuya yollanması ve daha sonrasında değişik yoğunluklardaki dokulardan yansıyan ses dalgalarının bir ekran (monitor) üzerinde görüntülenmesi esasına dayanmaktadır.
Özellikle bilgisayar teknolojileri ve endüstriyel alandaki gelişmeler ultrason cihazlarındaki görüntü kalitesini arttırmış, her geçen gün de arttırmaya devam ettirmektedir.
En son teknolojik ürün olan 4 boyutlu (4D) ultrasonlardaki görüntü kalitesi, standart 2 boyutlu (2D) ultrasonlardan çok daha iyi olup -adeta MR cihazındaki gibi- dokulardaki detaylar ayrıştırılabilmektedir.
2 Boyutlu Ultrason (2d Ultrasound)
En ve uzunluk boyutları olup derinlik boyutu olmayan, dokuların bir düzlem üzerinde görüntülenmesini sağlayan, muayenehanelerde en sıklıkla kullanılan standart (“geleneksel”) ultrasonlardır.
3 Boyutlu ultrason (3d Ultrasound)
Normalde standart ultrason cihazlarında yapılan 2 boyutlu (düzlemsel) bir tarama sonrasında, bir bölgenin derinlik boyutu da katılarak 3 boyutlu şekilde görüntülenmesine imkan tanıyan cihazlardır. Ancak 2 boyutlu görüntünün 3 boyutluya dönüşmesi biraz zaman alıcıdır (10-15 dakika gibi).
4 Boyutlu Ultrason (4d Ultrasound)
En, uzunluk ve derinlik boyutlarını içeren 3 boyutlu (uzaysal) görünümün eş zamanlı olarak (“real time özelliği”) bir monitorde görüntülenmesine olanak sağlayan en son teknolojik ürünlerdir.
Önceden üç boyutlu ultrason cihazlarıyla yapılan incelemeler ile anne rahmindeki bebeklerin hareketleri gecikmeli olarak görüntülenebilirken, 4 boyutlu ultrasonografi ile bebeğin kaşlarını çatması, gülmesi, esnemesi, parmak emmesi gibi hareketleri anlık ve hızlı bir şekilde izlenebilmektedir.
Normalde ultrason cihazı; “prob (tranducer, scanner)” adı verilen anneye temas eden uçtan yayılan yüksek frekanstaki ses dalgalarının değişik yoğunluklardaki dokulardan yansıyarak oluşan görüntünün bir ekran üzerine yansıtılması esası ile çalışır.
Geleneksel iki boyutlu ultrasonlarda yansımalar düz olarak gelirken, bu üç boyutlu ultrasonlarda belirli açılarla olmakta ve böylelikle dokular ayrıntılı bir şekilde görüntülenebilmektedir.
4. boyut ifadesi çekim sırasında, anne karnındaki bebeğin 3 boyutlu görüntülerinin fotoğraf kareleri gibi eş zamanlı görüntülenip kaydedilmesini ifade etmektedir.
Önceden kullanılan üç boyutlu ultrason cihazlarında görüntünün incelemeden sonraki 10-15 dk içerisinde oluşması ve görüntünün tam olarak yaratılamaması bebeğin gelişimi hakkında yeterli bilgiye sahip olunmasının önünde bir engeldi. Bu sebepten dolayı doğumsal anomalilerin teşhisi daha geç konulmaktaydı.
4D Ultrason cihazları ile çok erken döneminde cinsiyet, yarık damak, yarık dudak, eksik parmak, beyin ve omurilikten kaynaklanan rahatsızlıkların erken tanısı konulabilmektedir.
Diğer taraftan geleneksel iki boyutlu ultrasonografide bebeğin el ve ayak parmaklarını tam anlamı ile değerlendirebilmek her zaman mümkün olmayabilir.
Ense kalınlığı ölçümüyle görülen “mongolizm” (Down sendromu) 4D ultrason sayesinde 3. ayda taranabilmektedir.
Bu nedenlerle dört boyutlu ultrasonlar geleneksel- standart 2d ultrasonlara göre tercih edilmektedir.
Yine, dört boyutlu ultrasonlar ile çiftlerin ayrı bir mutluluk ve farklı bir heyecanla bekledikleri ikiz, üçüz bebeklerin gelişimi de daha net bir şekilde izlenebilmektedir.
4D ultrasonlar geleneksel iki boyutlu inceleme özelliğinin yanı sıra hem renkli doppler hem de 3. boyut özelliğini birlikte içermesi ile bebek heyecanına kapılan ailelere üçüncü aydan itibaren cinsiyeti öğrenme ve renkli fotoğraflarını alma fırsatı tanımaktadır.
Siyah beyaz ve 2 boyutlu ultrasona göre anne karnındaki bebeğin hem bir buçuk ay daha önce görüntülenmesine hem de net fotoğraf kalitesindeki renkli görüntüsünü elde etmeye olanak sağlayan 4 boyutlu (eş zamanlı) renkli ultrason, anne babaların hamileliğin 3. ayından itibaren bebeklerinin fotoğrafına kavuşmalarını sağlamaktadır.
Tüm bu özellikleri ile 4 boyutlu ultrason ailelere bebeklerinin sağlık durumundan sonra en fazla kime ve neye benzediğini merak ettikleri için çekimler sırasında eli, ayağı, burnu, yüzü gibi detayları yorumlama ve bebeği birilerine benzetmeye çalışma gibi hoş anlar yaşatmakta ve hamilelik sürecindeki heyecanın güzel anılara dönüşmesini sağlamaktadır.
Tüm bu özellikleri ile 4 boyutlu ultrason aşağıda belirtilen konularda tanı ve teşhis konusunda önemli bir yere sahiptir:
Rahim içindeki fetuste oluşabilecek anomalilerin daha erken ve daha doğu bir şekilde tanınmasında önemlidir. Bunlar arasında özellikle;
Doğumsal anomalilerde erken tanının konulması hamilelik süresinde oluşabilecek tehlikeleri azaltacak, aileleri doğum esnasında hoş olmayan sürprizlerden uzak tutacak ve doğum sonrası bebeğe gerekebilecek bir takım ameliyatlar için uygun koşulların önceden hazırlanmasını sağlayacaktır.
Diğer taraftan, anne karnındaki bebeğin hareketlerinin izlenmesi bebeğini ilk defa gören anne ve baba adayları için önemli bir psikolojik destek sağlar. Bu şekilde ebeveyn ve bebek arasında duygusal bir bağ kurulmuş olmaktadır.
Hamilelik psikolojik bir süreç olup anne adayın gebeliği süresince rahat ve mutlu olması hamileliğin de rahat bir şekilde geçmesine zemin hazırlayacaktır.
4D (4 dimensionel) ultrasonun klasik (geleneksel) ultrason muayenelerinden farkı nedir?
Yüksek rezolüsyon (görüntü kalitesi) ile dört boyutlu ultrasonda bebeğinizin tüm uzuvları ve hareketleri oldukça net ve hızlı bir şekilde izlenebilmektedir. Anne adayının bebeğini ultrason ekranında üç boyutlu bir şekilde izlemesi bebeği ile arasında duygusal yakınlaşmanın artmasına da neden olacaktır.
Ancak unutulmaması gereken bir nokta, gebelikte üç boyutlu taramalar yapılsa bile geleneksel iki boyutlu taramaların ihmal edilmemesinin gerekliliğidir.
Hiç bir zaman 4 boyutlu taramalar standart 2 boyutlu taramaların yerini tutmayacaktır.
Çünkü bebeğin iç organları ile ilgili taramalarda standart 2 boyutlu taramalar oldukça yeterli kalırken 3D/4D ultrason görüntülemeleri yetersiz kalmaktadır. (Bu yüzden biz kliniğimizde gebelerimize üç boyutlu görüntülemeler öncesinde standart ultrason taramalarını uygulamaktayız.)
Ancak yine unutulmamalıdır ki; dört boyutlu ultrasonların iki boyutlu ve transvajinal görüntü kaliteleri de standart iki boyutlu ultrasonlardan daha yüksektir.
Dört boyutlu ultrason ne zaman yapılır?
Normal gebelik izlemleri hamileliğin ilk haftalarından itibaren ultrasonlarla yapılabilmektedir. Ancak dört boyutlu görünüm 4. ayın bitmesinden itibaren anlamlı şekilde yapılabilmektedir. Bu yüzden 16. haftadan itibaren 4D Ultrason için kliniğimizden randevu alabilirsiniz. Ultrasonda bebek görüntüleri için en iyi dönem ise 6.-7. gebelik aylarıdır.
4D Ultrason randevuma nasıl gelmeliyim?
Ultrason randevularınıza standart muayenelerinizden faklı olmaksızın aynı şekilde gelebilirsiniz. Aç veya tok, idrarınız varken veya yokken görüntü kalitesi değişmeyecektir.
4D Ultrason güvenli midir?
Evet, ultrason 1970’dan itibaren jinekologlar tarafından güvenle kullanılmaktadır. Şu ana kadar yapılmış çalışmalarda zararlı hiç bir etki saptanmamıştır.
Amerikan Tıpta Ultrason Enstitüsünde “American Institute of Ultrasound in Medicine (AIUM)” tanısal ultrason muayenelerinin doku üzerinde biyolojik etkilerin olmadığı konusunda fikrini beyan etmiştir.
Bu konuda neden hala kısıtlı sayıda merkez var?
Her yeni teknolojide olduğu gibi oldukça pahalı cihazlardır ve tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de sadece belirli merkez ve kurumlarda bulunmaktadır.
Zaman içinde 40.000 ile 120.000 dolar arasında değişen fiyatlarının ucuzlaması ile daha çok merkez tarafından tercih edilmeleri kaçınılmaz görülmektedir.
4D Ultrason ile her zaman iyi görüntü almak mümkün mü?
Bazı durumlarda bebeğin duruş pozisyonuna ve amniyon suyunun azlığına bağlı olarak düzgün üç boyutlu görüntüler alınamayabilir. Özellikle incelemek istediğimiz kısmın önünde amniyon sıvısının yeterli düzeyde olması gerekir. Ama iyi olan taraf; dört boyutlu ultrasonlardaki iki boyutlu standart tarama görüntü kalitesinin de çok yüksek olduğudur.
